Kwestią, która budzi wyjątkowo dużo kontrowersji, jest relacja państwa i gospodarki.
Wyróżnia się kilka podstawowych typów ładu społecznego, które warunkują kształt tej relacji
- ład monocentryczny, gdzie gospodarka pozostaje w rękach państwa i jest centralnie planowana;
- model pluralistyczny, gdzie mamy do czynienia z wolnością rynkową i demokracją (model współcześnie dominujący w zachodnim świecie);
- model partycypacyjny, kładący nacisk na budowę społeczeństwa obywatelskiego;
- model etatystyczny, oparty na merytokracji.
Modelem, w którym państwo odgrywa dużą rolę, jest państwo opiekuńcze . Wyróżnia się kilka podstawowych funkcji ekonomicznych państwa: alokacyjną, dystrybucyjną, regulacyjną, stabilizacyjną oraz polegającą na dokonywaniu szerszych zmian systemowych.
Ważną kwestią jest także zakres sektora publicznego. Segmenty sektora publicznego:
- administracja publiczna, która odpowiada za formułowanie ustawodawstwa, pełni funkcje regulacyjne i nadzorcze. Funkcjonariusze władzy centralnej, regionalnej i lokalnej mają różny zasięg oddziaływania w zależności od takich czynników organizujących rzeczywistość społeczność jak poziom interwencjonizmu państwowego, podział kompetencji władzy i zakres oddziaływania administracji;
- służby publiczne – są to instytucje państwowe i samorządowe, które odpowiadają za subsydiowanie;
- inne usługi publiczne, np. energetyka oraz organizacje III sektora, tzw. non profit.
Rola państwa odnosi się także do takich kwestii jak struktura zatrudnienia, rozmiary finansowania publicznego oraz zasięg i przeznaczenie redystrybucji bogactwa, które najczęściej definiuje się jako wtórny podział dochodów społeczeństwa dokonujący się za pośrednictwem budżetu państwa.
Jest to jedno z narzędzi gospodarczych, których używa się do zmniejszania nierówności. W zależności od prowadzonej polityki zasięg działań państwa jest różny. Państwa neoliberalne dążą do minimalizacji roli państwa.
